Chuyên đề ngày 24/10/2019 tại trường THCS Bình Thành - quy trình hướng dẫn học sinh tham gia hoạt động trải nghiệm sáng tạo trong môn tin học

A.  Lý do chọn chuyên đề:

          - Theo mục tiêu cụ thể của Sở GD & ĐT, của hội đồng bộ môn Tin học cần thúc đẩy và giáo dục học sinh thông qua hoạt động trải nghiệm sáng tạo và kỹ năng sống cho học sinh nhằm tăng cường kỹ năng giao tiếp của các em học sinh trong học tập cũng như trong cuộc sống.

          - Giáo dục học sinh ngày nay được chú trọng nhiều về trải nghiệm sáng tạo hình thành kiến thức cũng như kỹ năng sống cho các em qua các bài học, giảm bớt cách học nặng nề về lý thuyết ít thực hành,… Đòi hỏi bản thân giáo viên phải có thay đổi từ cách suy nghĩ đến hoạt động giảng dạy. Do đó tôi xin chia sẽ cùng các đồng nghiệp quy trình hướng dẫn học sinh tham gia hoạt động trải nghiệm sáng tạo trong môn tin học.

B.  Nội dung:

I.             Khái niệm và cách thức tổ chức hoạt động trải nghiệm sáng tạo

1.     Khái niệm

Hoạt động trải nghiệm sáng tạo (TNST) là hoạt động giáo dục, trong đó, từng cá nhân HS được trực tiếp hoạt động thực tiễn trong môi trường nhà trường cũng như môi trường gia đình và xã hội dưới sự hướng dẫn và tổ chức của nhà giáo dục, qua đó phát triển tình cảm, đạo đức, phẩm chất nhân cách, các năng lực, …, từ đó tích lũy kinh nghiệm riêng cũng như phát huy tiềm năng sáng tạo của cá nhân.

2.     Cách tổ chức một số hình thức hoạt động TNST trong dạy học Tin học

Câu lạc bộ Tin học

Câu lạc bộ Tin học nhằm mục đích tạo ra một môi trường để các em học sinh có cơ hội học hỏi, bồi dưỡng kiến thức về công nghệ, tin học và học thuật; là nơi tổ chức các hoạt động giao lưu nhằm thúc đẩy và phát huy tinh thần đoàn kết, năng động, sáng tạo của học sinh trong và ngoài nhà trường. Đây còn là nơi quy tụ những học sinh có chung niềm đam mê với công nghệ thông tin để cùng nhau thảo luận, trao đổi kinh nghiệm để phục vụ cho quá trình học tập. Ngoài ra, câu lạc bộ Tin học còn là nơi mà các thành viên có thể gặp gỡ, giao lưu chia sẻ với nhau các vấn đề trong cuộc sống, rèn luyện kỹ năng mềm, là một sân chơi để các bạn học sinh có điều kiện thể hiện bản thân, giúp cho đời sống tinh thần hào hứng hơn, phong phú đa dạng hơn.

Các dạng hoạt động của câu lạc bộ Tin học:

Sinh hoạt học thuật: theo định kỳ (mỗi tháng một lần) CLB sẽ tổ chức báo cáo, thảo luận các vấn đề trong lĩnh vực chuyên môn, chia sẻ tài liệu học tập… Tổ chức các cuộc thi về kiến thức công nghệ thông tin để nâng cao khả năng tự học.

Giao lưu văn hóa, văn nghệ: tổ chức các hoạt động thể dục thể thao, vui chơi giải trí, tìm hiểu về các phần mềm Tin học… Từ đó nâng cao hiểu biết và tăng cường tinh thần đoàn kết của các thành viên. Việc tổ chức các buổi giao lưu chủ yếu giúp các thành viên chia sẻ với nhau các vấn đề trong cuộc sống, giúp cho đời sống tinh thần càng ngày càng phong phú hơn.

Tổ chức trò chơi

Trò chơi là hình thứ c tổ chứ c các hoạt động vui chơi với nội dung kiêń      thức thuộc nhiêù          lĩnh vực khác nhau, có  tác dung giáo dục  “chơi mà hoc̣ , hoc mà chơi”. Trò chơi có thể được sử dụng trong nhiều tình huống khác nhau của hoạt động trải nghiêm sáng tạo như làm quen, khởi động, dẫn nhập vào nội dung học tập , cung cấp và tiếp nhận tri thức; đánh giá kết quả, rèn luyện các kĩ năng và củng cố những tri thức đã được tiếp nhận,... Trò chơi có những thuận lợi như: phát huy tính sáng tạo, hấp dẫn và gây hứng thú cho học sinh; giúp cho học sinh dễ tiếp thu kiến thức mới; giúp chuyển tải nhiều tri thức của nhiều lĩnh vực khác nhau; tạo được bầu không khí thân thiện; tạo cho học sinh tác phong nhanh nhẹn.

          Một số trò chơi có thể tích hợp trong dạy học Tin học

Ngay trong các tiết dạy Tin học, GV có thể áp dụng một số trò chơi để thay đổi bầu không khí lớp học, làm tăng sự hứng thú, tập trung của HS đối với nội dung bài học. Trong quá trình chơi, GV sẽ chuyển tải đến HS nội dung bài học và có thể dùng kết quả trò chơi để đánh giá, cho điểm HS. Một số trò chơi đề xuất:

-   Giải ô chữ;

-   Ai là triệu phú;

-   Chiếc nón kỳ diệu;

-   Trúc xanh;

-   Chung sức;

-   Thử tài ghi nhớ;

-   Ai nhanh mắt hơn;

-   Rung chuông vàng; …

Quy trình tổ chứ c trò chơi

Bước 1: Căn cứ mục tiêu giáo dục, lựa chọn những nội dung mà HS cần lĩnh hội, từ đó lựa chọn hình thức chơi phù hợp để truyền đạt nội dung;

Bước 2: Thiết kế trò chơi, quy tắc chơi, lựa chọn phương tiện và địa điểm chơi.

Bước 3: Xác định đối tượng chơi, quy mô trò chơi: xác định số lượng HS tham gia.

Bước 4: Tổ chức chơi theo kế hoạch. Chú ý đảm bảo nguyên tắc an toàn, giáo dục, vui.

Bước 5: Tổng kết hoạt động. Nhận xét đánh giá HS trong quá trình hoạt động.

Như vậy, tổ chức trò chơi cho HS trong nhà trường phổ thông là một hình thức tổ chức hoạt động TNST có tính phổ biến và có ý nghĩa giáo dục tích cực.

Tổ chức diễn đàn

Diễn đàn là một hình thứ c tổ chức hoat đôṇ g được sử dụng để thúc đẩy sự

tham gia của HS thông qua viêc các em trưc tiếp, chủ  đông bày tỏ  ý kiêń      của mình  với  đông đảo bạn bè, nhà  trường, thầy cô giáo, cha me ̣và  những người  lớn  khác có liên quan. Diễn đàn là một trong những hiǹ  h thứ c tổ chức mang lại hiệu quả giáo dục thiết thực. Thông qua diễn đàn, HS có cơ hội bày tỏ suy nghĩ, ý kiến, quan niệm hay những câu hỏi, đề xuất của mình về một vấn đề nào đó có liên quan đến nhu cầu, hứng thú, nguyện vọng của các em; đồng thời đây cũng là dịp để các em biết lắng nghe ý kiến, học tập lẫn nhau. Vì vậy, diễn đàn như một sân chơi tạo điều kiện để học sinh được biểu đạt ý kiến của mình một cách trực tiếp với đông đảo bạn  bè và những  người khác. Diễn  đàn thường được tổ  chức rất linh hoạt, phong phú và đa dạng với những hình thức hoạt động cụ thể, phù hợp với từng lứa tuổi học sinh. Mục đích của việc tổ  chứ c diễn đàn là  để  tạo cơ hội , môi trườ ng cho HS được bày tỏ  ý  kiến về  những vấn  đề  các  em quan tâm, giúp  các em khẳng định vai trò và  tiếng nói của mình, đưa ra những suy nghĩ và hành vi tích cực để khẳng định mình. Diễn đàn cũng giúp các em nâng cao khả  năng tư ̣ tin và  xây dưng các kĩ năng cần thiết như: kĩ năng phát biểu trước tập thể, kĩ năng trình bày vấn đề, kĩ năng giao tiếp, kĩ năng lắng nghe, kĩ năng thể hiên sự tự tin, kĩ năng phát hiện vấn đề,....

Một số diễn đàn có thể tích hợp trong dạy học Tin học

-   Phương pháp, kinh nghiệm học lập trình Pascal;

-   Sử dụng hiệu quả mạng xã hội Facebook;

-   Vấn đề bản quyền phần mềm và phần mềm nguồn mở;

-   Khai thác, sử dụng hiệu quả CNTT trong học tập; …

Quy trình tổ chức diễn đàn

Bước 1: Căn cứ mục tiêu giáo dục, lựa chọn những nội dung mà HS cần lĩnh hội, từ đó tổ chức thành diễn đàn;

Bước 2: Xây dựng kế hoạch tổ chức diễn đàn, đưa tổ chuyên môn duyệt và báo cáo BGH nhà trường; Liên hệ các bên liên quan (nếu cần) để phối hợp thực hiện;

Bước 3: Lựa chọn, lập danh sách đại biểu tham gia diễn đàn (GV trong tổ chuyên môn, đại diện BGH, Đoàn thanh niên, …).

Bước 4: tổ chức diễn đàn. Địa điểm tổ chức diễn đàn có thể là trong hội trường, trong phòng học hoặc ngoài trời.

Bước 5: tổng hợp, báo cáo gửi tổ chuyên môn và BGH nhà trường.

          Tham quan dã ngoại

Tham quan, dã ngoại là một hình thức tổ chức giáo dục thực tế hấp dẫn đối với  HS. Mục đích của tham quan, dã ngoại là  để  các em HS được đi thăm, tìm hiểu và học hỏi kiêń   thứ c, tiêṕ          xúc vớ i các thắng cảnh, các di tić  h lic̣ h sử , văn hóa, công trình, nhà  máy hoặc môt địa danh nổi tiêń  g của đất nước ở  xa nơi các em đang sống, học tập  , ... giúp các em có  được những kinh nghiêm từ  thực tế, từ  các mô hình, cách  làm  hay và  hiệu quả  trong một lĩnh vưc nào  đó,  từ   đó  có  thể   áp  dụng vào cuôc sống của chính các em.

Các chuyến tham quan, dã ngoai sẽ tăng cườ ng cơ hôi cho HS đươc giao lưu, chia sẻ  và  thể  hiên những  khả  năng vốn  có  của  mình, đồng  thời  giúp  các  em cảm nhân đươc vẻ  đẹp của quê hương đất nước, hiêủ   được các giá  tri ̣truyền thống và hiện đại.

Các phong trào, hội thi, cuộc thi Tin học

Hội thi/cuộc thi là một trong những hình thức tổ chức hoạt động hấp dẫn, lôi cuốn HS và đạt hiệu quả cao trong việc tập hợp, giáo dục, rèn luyện và định hướng giá trị cho tuổi trẻ. Hội thi mang tính chất thi đua giữa các cá nhân, nhóm hoặc tập thể luôn hoạt động tích cực để vươn lên đạt được mục tiêu mong muốn thông qua việc tìm ra người/đôi thắng cuôc̣ . Chính vì vậy, tổ chức hội thi cho HS là một yêu cầu quan trọng, cần thiết của nhà trường, của giáo viên trong quá trình tổ chức hoạt động trải nghiêm sáng tạo. Đáp ứng nhu cầu về vui chơi giải trí cho HS; thu hút tài năng và sự sáng tạo của HS; phát triển khả năng hoạt động tích cực và tương tác của HS, góp phần bồi dưỡng cho các em động cơ học tập tích cực, kích thích hứng thú trong quá trình nhận thức.

Hàng năm có nhiều phong trào, hội thi được phát động và học sinh có thể tham gia. Các phong trào, hội thi có liên quan đến môn Tin học gồm có:

Hội thi Tin học trẻ;

          Cuộc thi khoa học kỹ thuật;

          Cuộc thi sáng tạo thanh thiếu niên nhi đồng;

          Cuộc thi vận dụng kiến thức liên môn;

3.     Thiết kế và tổ chức triển khai hoạt động TNST

Việc xây dựng kế hoạch hoạt động trải nghiệm sáng tạo được gọi là thiết kế HĐTNST cu ̣ thể. Đây là  việc quan trọng, quyết điṇ h tới một  phần sư ̣ thành công của hoạt đôṇ  g. Việc thiêt́   kế  các HĐTNST cụ thể  được tiến hành theo các bước sau:

Bước 1: Xác điṇh nhu cầu tổ chức hoạt động trải nghiệm sáng tạo

Căn cứ nhiệm vụ, mục tiêu và chương trình giáo dục, giáo viên tiến hành khảo sát nhu cầu, điều kiện tiến hành. Xác định rõ đối tượng thực hiện.

Bước 2: Đặt tên cho hoạt động

Đặt tên cho hoạt động là một việc làm cần thiết vì tên của hoạt động tự nó đã nói lên được chủ đề, mục tiêu, nội dung, hình thức của hoạt động. Tên hoạt động cũng tạo ra được sự hấp dẫn, lôi cuốn, tạo ra được trạng thái tâm lí đầy hứng khởi và tích cực của học sinh. Vì vậy, cần có sự tìm tòi, suy nghĩ để đặt tên hoạt động sao cho phù hợp và hấp dẫn.

Việc đặt tên cho hoạt động cần phải đảm bảo các yêu cầu sau:

-   Rõ ràng, chính xác, ngắn gọn,

-   Phản ánh được chủ đề và nội dung của hoạt động.

-   Tạo được ấn tượng ban đầu cho học sinh.

Bước 3: Xác định mục tiêu của hoạt động

Mục tiêu của hoạt động là dự kiến trước kết quả của hoạt động. Các mục tiêu hoạt động cần phải được xác định rõ ràng, cụ thể và phù hợp; phản ánh được các mực độ cao thấp của yêu cầu cần đạt về tri thức, kĩ năng, thái độ và định hướng giá trị.

Nếu xác định đúng mục tiêu sẽ có các tác dụng là:

Định hướng cho hoạt động, là cơ sở để chọn lựa nội dung và điều chỉnh hoạt động,

Căn cứ để đánh giá kết quả hoạt động

Kích thích tính tích cực hoạt động của thầy và trò. Khi xác định mục tiêu cần phải trả lời các câu hỏi sau:

-    Hoạt động này có thể hình thành cho học sinh những kiến thức ở mức độ nào? (Khối lượng và chất lượng đạt được của kiến thức?)

-   Những kỹ năng nào có thể được hình thành ở học sinh và các mức độ của nó đạt được sau khi tham gia hoạt động?

-    Những thái độ, giá trị nào có thể được hình thành hay thay đổi ở học sinh sau hoạt động?

Bước 4: Xác định nội dung và phương pháp, phương tiện , hình thức của hoạt động

Trước hết, cần căn cứ vào từng chủ đề, các mục tiêu đã xác định, các điều kiện hoàn cảnh cụ thể của lớp, của nhà trường và khả năng của học sinh để xác định các nội dung phù hợp cho các hoạt động. Cần liệt kê đầy đủ các nội dung hoạt động phải thực hiện.Từ  nôi dung, xác điṇ h cu ̣ thể phương pháp tiến hành, xác điṇ h những phương tiên cần có để tiêń   hành hoaṭ đông. Từ đó lựa chọn hình thức hoạt động tương ứng. Có thể một hoạt động nhưng có nhiều hình thức khác nhau được thực hiện đan xen hoặc trong đó có một hình thức nào đó là chủ đaọ, còn hình thức khác là phụ trợ.

Bước 5: Lập kế hoạch

Nếu chỉ tuyên bố về các mục tiêu đã lựa chọn thì nó vẫn chỉ là những ước muốn và hy vọng, mặc dù có tính toán, nghiên cứu kỹ lưỡng. Muốn biến các mục tiêu thành hiện thực thì phải lập kế hoạch.

Lập kế hoạch để thực hiện hệ thống mục tiêu tức là tìm các nguồn lực (nhân lực - vật lực - tài liệu) và thời gian, không gian... cần cho việc hoàn thành các mục tiêu.

Chi phí về tất cả các mặt phải được xác định. Hơn nữa phải tìm ra phương án chi phí ít nhất cho việc thực hiện mỗi một mục tiêu. Vì đạt được mục tiêu với chi phí ít nhất là để đạt được hiệu quả cao nhất trong công việc. Đó là điều mà bất kì người quản lý nào cũng mong muốn và cố gắng đạt được.

Tính cân đối của kế hoạch đòi hỏi giáo viên phải tìm ra đủ các nguồn lực và điều kiện để thực hiện mỗi mục tiêu. Nó cũng không cho phép tập trung các nguồn lực và điều kiện cho việc thực hiện mục tiêu này mà bỏ mục tiêu khác đã lựa chọn. Cân đối giữa hệ thống mục tiêu với các nguồn lực và điều kiện thực hiện chúng, hay nói khác đi, cân đối giữa yêu cầu và khả năng đòi hởi người giáo viên phải nắm vững khả năng mọi mặt, kể cả các tiềm năng có thể có, thấu hiểu từng mục tiêu và tính toán tỉ mỉ việc đầu tư cho mỗi mục tiêu theo một phương án tối ưu.

Bước 6: Thiết kế chi tiết hoạt động trên bản giấy

Trong bước này, cần phải xác định:

Có bao nhiêu việc cần phải thực hiện?

Các việc đó là gì? Nội dung của mỗi việc đó ra sao?

Tiến trình và thời gian thực hiện các việc đó như thế nào?

Các công việc cụ thể cho các tổ, nhóm, các cá nhân.

Yêu cầu cần đạt được của mỗi việc.

Bước 7: Kiểm tra, điều chỉnh và hoàn thiện chương trình hoạt động

Rà soát, kiểm tra lại nội dung và trình tự của các việc, thời gian thực hiện cho từng việc, xem xét tính hợp lý, khả năng thực hiện và kết quả cần đạt được.

Nếu phát hiện những sai sót hoặc bất hợp lý ở khâu nào, bước nào, nội dung nào hay việc nào thì kịp thời điều chỉnh.

Cuối cùng, hoàn thiện bản thiết kế chương trình hoạt động và cụ thể hóa chương trình đó bằng văn bản. Đó là giáo án tổ chức hoạt động.

Bước 8. Lưu trữ kết quả hoạt động vào hồ sơ của học  sinh

II.        Yêu cầu chung về thiết kế hoạt động trải nghiệm sáng tạo

1. Đảm bảo khung logic của các hoạt động trong một chủ đề hoạt động trải nghiệm sáng tạo và kỹ năng sống cho học sinh:

          Trước và trong khi thiết kế giáo viên cần hình dung trong đầu và trả lời được các câu hỏi sau theo một trật tự logic:

          - Lựa chọn chủ đề, đặt tên chủ đề;

          - Xác định mục tiêu, nội dung, thời gian, nhân lực  tiến hành chủ đề.

          - Xác định rõ các hoạt động, trong đó hoạt động nào hướng đến mục tiêu nhận thức, hoạt động nào hướng tới mục tiêu hình thành kỹ năng hoặc kết hợp cả hai hoạt động trên.

          - Trong các hoạt động của chủ đề, cần chú ý phân bổ các hoạt động:

          + Hoạt động khai thác trải nghiệm đã có của học sinh;

          + Hoạt động trải nghiệm mới nhằm hình thành kiến thức, kỹ năng, thái độ, giá trị mới (kinh nghiệm mới) và hoạt động sáng tạo của học sinh.

          - Lựa chọn phương pháp, hình thức tổ chức phù hợp với mục tiêu và các nội dung, đảm bảo được sự trải nghiệm và sáng tạo của học sinh.

          - Sắp xếp trật tự logic các hoạt động trong chủ đề như thế nào để đảm bảo các yêu cầu của học tập trải nghiệm: khai thác kinh nghiệm đã có, phản hồi kinh nghiệm, hình thành kinh nghiệm mới dưới dạng kiến thức mới, thái độ mới, kỹ năng mới, hay các sản phẩm sánh tạo cụ thể…

          - Đánh giá kết quả hoạt động như thế nào để đảm bảo thấy được mức độ đạt được của nội dung với mục tiêu đặt ra, chú ý đánh giá sự trải nghiệm và sáng tạo của học sinh bằng phương pháp phù hợp.

          2. Đảo bảo sự trải nghiệm của học sinh:

          - Cách thiết kế, tổ chức hoạt động trải nghiệm cần tạo điều kiện tối đa để người học được trực tiếp tham gia vào các loại hình hoạt động dạy học và các mối quan hệ giao lưu phong phú đa dạng trong giờ học một cách tự giác.

- Người học được trải qua các hoạt động thực tiễn, được trực tiếp tham gia hoạt động trong các tình huống dạy học và giáo dục cụ thể.

- Quy trình tổ chức các hoạt động trải nghiệm phải đảm bảo các bước cơ bản của hoạt động trải nghiệm:

+ Khai thác những trải nghiệm, kinh nghiệm đã có.

+ Thử nghiệm tích cực.

+ Hình thành kinh nghiệm mới cho người học.

- Học sinh được thực hành, luyện tập với các vai trò khác nhau trong các tình huống dạy học, trong các hoàn cảnh khác nhau.

- Học sinh được thử nghiệm, thể nghiệm bản thân trong thực tế giờ học, từ đó hiểu mình hơn, tự phát hiện những khả năng của bản thân cũng như tự rèn luyện bản thân.

- Học sinh được tương tác, giao tiếp trực tiếp với sự vật hiện tượng, con người.

- Học sinh thực sự là một chủ thể tích cực, chủ động, sáng tạo khi chiếm lĩnh các tri thức và kỹ năng kỹ xảo hành động. Nếu học sinh tham gia hoạt động một cách thụ động, bị ép buộc thì không thể có trải nghiệm, chỉ khi học sinh tự giác thì các em mới có những thử nghiệm tích cực. Kinh nghiệm chỉ được hình thành khi học sinh tự giác, có ý thức tham gia hoạt động.

- Trải nghiệm luôn chứa đựng hai yếu tố không thể tách rời, đó là: hành động và xúc cảm, thiếu một trong hai yếu tố đó đều không thể mang lại hiệu quả giáo dục.

- Kết quả của trải nghiệm là hình thành được kinh nghiệm mới. (kiến thức – hiểu biết mới, năng lực mới, thái độ, giá trị mới,…)

3. Đảm bảo môi trường để học sinh sáng tạo:

- Yêu cầu đảm bảo về môi trường tổ chức hoạt động trải nghiệm sáng tạo: Môi trường tổ chức hoạt động trải nghiệm sáng tạo cần phong phú, đa dạng và chứa đựng các thách thức đối với học sinh.

- Yêu cầu đảm bảo về bầu không khí tâm lý cởi mở và tin tưởng trong tập thể hoạt động: Đó là một môi trường cho sự tự do tư tưởng, tự do tranh luận, khuyến khích việc nảy sinh ý tưởng thông qua hoạt động tương tác giữa các cá nhân với nhau diễn ra trong quá trình học tập hay làm việc cùng nhau.

- Yêu cầu đảm bảo về tính thống nhất giữa việc vạch kế hoạch tổ chức hoạt động trải nghiệm sáng tạo và việc thực hiện triển khai kế hoạch tổ chức hoạt động trải nghiệm sáng tạo của nhà trường, của giáo viên.

- Yêu cầu đảm bảo phát huy vai trò tự giác, tính tích cực, độc lập nhận thức và hành động của từng học sinh dưới vai trò hướng dẫn của giáo viên.

- Yêu cầu đảm bảo về sự đánh giá cao và khuyến khích các phong cách thể hiện ý tưởng khác biệt, tư duy phê phán, ra quyết định thực hiện công việc của từng học sinh.

III.  Gợi ý thiết kế hoạt động trải nghiệm sáng tạo:

Việc thiết kế và tổ chức hoạt động trải nghiệm sáng tạo của giáo viên cần phải linh hoạt và sáng tạo, phù hợp với mục tiêu, nội dung học tập, đặc điểm học sinh và các điều kiện khách quan, chủ quan khác. Khuyến khích giáo viên lôi cuốn học sinh tham gia vào việc thiết kế, xây dựng chủ để hoạt động. Đây là cơ hội để các em trải nghiệm và sáng tạo.

Những gợi ý sau đây có tính chất chung nhất cần phải đảm bảo cho các loại hoạt động trải nghiệm sáng tạo khác nhau: trong lớp và ngoài trời, bao gồm cả hoạt động giáo dục theo nghĩa hẹp và hoạt động trải nghiệm sáng tạo trong dạy học bộ môn. Khi thiết kế hoạt động, giáo viên cần đảm bảo những yêu cầu chung, tùy thuộc vào mục tiêu, nội dung của hoạt động để thiết kế, lựa chọn phương pháp tổ chức cũng như cách tiến hành hoạt động sao cho phù hợp, linh hoạt và sáng tạo, không máy móc, dập khuôn.

Cấu trúc chung của chủ đề hoạt động trải nghiệm sáng tạo:

TÊN CHỦ ĐỀ

I/ Mục tiêu:

* Kiến thức: Mục này cần nêu rõ những hiểu biết, kiến thức mà học sinh có thể đạt được sau khi tham gia hoạt động. Việc xác định mục tiêu về nhận thức thường được diễn đạt bằng các cụm từ: “Biết”, “hiểu”, “áp dụng”/ “vận dụng”, “phân tích”, “tổng hợp”, “phân biệt”, “đánh giá”.

Ví dụ:

- Nắm vững được bản chất, đặc điểm, biểu hiện, quy luật, vai trò của nội dung chủ để học tập;

- Hiểu, vận dụng được các đặc điểm bản chất và tính quy luật của nội dung chủ đề học tập vào các yêu cầu khác trong học tập, cuộc sống một cách phù hợp;

- Vận dụng được các đặc điểm bản chất và tính quy luật của nội dung chủ để học tập vào các yêu cầu khác trong học tập, cuộc sống một cách phù hợp;

- Phân biệt được sự khác biệt có tính bản chất, tính quy luật của nội dung chủ để học tập;

- Đánh giá được tầm quan trọng, tính ứng dụng của nội dung chủ đề học tập;

* Thái độ: Nêu rõ tinh thần, thái độ mới tích cực của học sinh

- Có sự chủ động trong việc liên hệ, vận dụng kiến thức của môn học vào hoạt động học tập trong nhà trường và cuộc sống;

- Tích cực tham gia vào các hoạt động học tập và thực hành rèn luyện bản thân;

- Có ý thức tự tu dưỡng, rèn luyện, xây dựng, phát triển các giá trị cá nhân phù hợp với bối cảnh xã hội;

* Kỹ năng: Nêu rõ những kỹ năng, năng lực học sinh cần đạt được

- Biết làm theo hành động đã được quan sát;

- Làm theo hành động được chỉ dẫn có sự phối hợp giữa vận động thể chất và vận động tâm lý.

- Thực hiện được hành động đã được chỉ dẫn với sự chuẩn xác và chính xác;

- Thực hiện thành thạo, nhuần nhuyễn hành động có sự phối hợp của các hành động khác;

- Biến hành động thành công việc thường làm và tự đưa ra được cách thức riêng, phù hợp, làm cho nó trở thành sự đáp ứng tự động, không gò bó, có kết quả và hiệu quả trong những điều kiện mới, không quen thuộc;

- Vận dụng một cách sáng tạo kiến thức đã học để giải quyết các tình huống trong học tập và cuộc sống;

- Cuối cùng và quan trọng nhất: cần chỉ rõ và nhấn mạnh những mục tiêu cần đạt được về sự trải nghiệm và sáng tạo của học sinh, đặc biệt là những sản phẩm sáng tạo của học sinh cần đạt được thông qua hoạt động. Cần chỉ rõ học sinh sẽ được trải nghiệm và sáng tạo ra cái gì.

II/ Nội dung:

Nội dung 1: Tên hoạt dộng (diễn đạt ngắn gọn).

Nội dung 2: Tên hoạt dộng (diễn đạt ngắn gọn).

Nội dung 3: Tên hoạt dộng (diễn đạt ngắn gọn).

Nội dung 4: Tên hoạt dộng (diễn đạt ngắn gọn).

Lưu ý: Phần này mô tả một cách ngắn gọn tên các nội dung trong hoạt động, nhằm cho ta hình dung được cấu trúc tổng thể bao gồm những hoạt động nào.

III/ Công tác chuẩn bị:

- Lực lượng tham gia: giáo viên, học sinh và các đối tượng khác.

- Những chuẩn bị của giáo viên và học sinh về tài liệu học tập, dụng cụ học tập.

- Thời gian tổ chức hoạt động học tập, không gian tổ chức hoạt động học tập, địa điểm tổ chức hoạt động học tập.

- Tài liệu được sử dụng trong quá trình tổ chức hoạt động học tập cho các chủ thể hoạt động (bao gồm cả giáo viên hoặc lực lượng tham gia giáo dục và học sinh).

- Phương tiện được sử dụng trong quá trình tổ chức hoạt động học tập cho cá chủ thể hoạt động.

 IV/ Tổ chức hoạt động:

Lưu ý: Phần này có thể thiết kế từ 3 hoạt động trở lên, tùy theo mục tiêu, nội dung và thời gian cho phép cũng như cách mà giáo viên lựa chọn hình thức, phương pháp tổ chức. Đối với những hình thức phương pháp tổ chức trải nghiệm ngoài trời như: thăm quan, dã ngoại, chiến dịch… thì cách thiết kế cần đảm bảo các yêu cầu của hình thức đã chọn. Lôgic của các hoạt động cần đảm bảo các yêu cầu của học tập trải nghiệm.

Trong các hoạt động của chủ đề, cần chú ý phân bổ và đảm bảo có các loại hoạt động mang tính đặc thù của hoạt động trải nghiệm sáng tạo.

Ví dụ:

- Hoạt động khai thác trải nghiệm đã có của học sinh; phản hồi kinh nghiệm: liên quan đến những kinh nghiệm đã có của học sinh về kiến thức cũ.

- Hoạt động trải nghiệm mới nhằm hình thành kiến thức, kỹ năng, thái độ, giá trị mới (kinh nghiệm mới): đây là hoạt động học các nội dung lý thuyết hoặc các hoạt động thực hành, thực tiễn… yêu cầu học sinh phát huy vai trò trải nghiệm của mình.

- Hoạt động sáng tạo của học sinh: đây là điểm nhấn quan trọng của chủ đề hoạt động trải nghiệm sáng tạo. Trên cơ sở kiến thức kỹ năng đã được học, học sinh thực hành vận dụng để sáng tạo ra các sản phẩm học tập mới, sinh động và hấp dẫn.

Số lượng các hoạt động cần phù hợp với mục tiêu, nội dung. Cần đảm bảo yêu cầu thống nhất giữa lý thuyết với thực hành. Đặc biệt nhấn mạnh trong chuỗi hoạt động này cần có hoạt động thực hành sáng tạo.

Hoạt động 1: Tên hoạt động

a/. Mục tiêu.

b/. Cách tiến hành

Mô tả cụ thể các bước tiến hành hoạt động

- Bước 1

- Bước 2

- Bước 3

* Kết luận về hoạt động.

Hoạt động 2: Tên hoạt động

a/. Mục tiêu.

b/. Cách tiến hành.

Mô tả cụ thể các bước tiến hành hoạt động

- Bước 1

- Bước 2

- Bước 3

* Kết luận về hoạt động.

Hoạt động 3: …

V/ Tổng kết và hướng dẫn học sinh học tập

Tổng kết:

- Yêu cầu học sinh chia sẻ về những thu hoạch của mình:

+ Những hiểu biết về nội dung chủ đề học tập;

+ Những bài học, những kinh nghiệm đáng nhớ cho bản thân sau khi tham gia hoạt động học tập;

+ Suy nghĩ , ý thức được hình thành sau khi tham gia hoạt động học tập;

- Giáo viên bổ sung và chốt lại những nội dung, thông điệp chính, nhận xét chung về tinh thần, thái độ của học sinh, những vấn để cần rút kinh nghiệm.

+ Những điều cần ghi nhớ trong chủ đề: về thông tin, kiến thức được cung cấp; về vai trò, tầm quan trọng của nội dung học tập mang lại;

+ Xác định và vận dụng, thực hành được các nội dung trong chủ đề học tập mà học sinh đã tham gia.

* Hướng dẫn học sinh học tập:

- Gợi ý học sinh đọc thêm, luyện tập bổ sung, khuyến khích tìm kiếm tư liệu và chỉ dẫn thư mục bổ ích, nêu lên những giả thuyết hoặc luận điểm có tính vấn đề để động viên các em suy nghĩ tiếp tục trong quá trình học tập sau bài học;

- Giao bài tập (nhiệm vụ học tập) về nhà để học sinh thực hiện.

VI/ Đánh giá kết quả hoạt động:

Trong nội dung này, tùy theo từng chủ đề giáo viên có thể lựa chọn và sử dụng các nội dung, phương pháp, quy trình, kỹ thuật đánh giá phù hợp. Đối với các hoạt động trải nghiệm sáng tạo diễn ra trong lớp học từ 1 đến 2 tiết, việc đánh giá chỉ có thể diễn ra trong 5 đến 10 phút, vì vậy nên lựa chọn các kỹ thuật đánh giá nhanh nhằm đánh giá một cách sơ bộ mức độ đạt được về kiến thức, kỹ năng, thái độ, sản phẩm hoạt động trải nghiệm sáng tạo học sinh đạt được so với mục tiêu đặt ra.

- Học sinh tự đánh giá: Học sinh tự nhận xét, đánh giá về những trải nghiệm và sáng tạo mà các em đã trải qua.

- Giáo viên đánh giá học sinh: Giáo viên có thể đánh giá mức độ học sinh hiểu và nắm vững nội dung kiến thức, kỹ năng, sự trải nghiệm và sáng tạo của học sinh bằng 1 trong 2 phương pháp: sử dụng phiếu đánh giá/ lựa chọn đặt ra câu hỏi thảo luận chia sẻ chung trong toàn lớp học hoặc phương pháp khác phù hợp.

Nếu đánh giá kết quả hoạt động từ mục tiêu, giáo viên thiết kế sử dụng phiếu đánh giá theo:

- Mức độ kiến thức đạt được:

+ Đánh giá mức độ nắm vững được bản chất, đặc điểm, biểu hiện, quy luật, vai trò của nội dung chủ đề học tập:

+ Đánh giá mức độ hiểu được các đặc điểm bản chất và tính qui luật của nội dung chủ đề học tập vào các yêu cầu khác trong học tập, cuộc sống một cách phù hợp.

+ Đánh giá mức độ vận dụng được các đặc điểm bản chất và tính quy luật của nội dung chủ đề học tập vào các yêu cầu khác trong học tập, cuộc sống một cách phù hợp:

+ Đánh giá mức độ hiểu được các đặc điểm bản chất và tính quy luật của nội dung chủ đề học tập vào các yêu cầu khác trong học tập, cuộc sống một cách phù hợp:

+ Đánh giá mức độ vận dụng được các đặc điểm bản chất và tính quy luật của nội dung chủ để học tập vào các yêu cầu khác trong học tập, cuộc sống một cách phù hợp:

+ Đánh giá mức độ phân biệt được sự khác biệt có tính bản chất, tính quy luật của nội dung chủ đề học tập:

+ Đánh giá mức độ học sinh, biết đánh giá được tầm quan trọng, tính ứng dụng của nội dung chủ đề học tập:

- Mức độ thái độ đạt được

+ Đánh giá sự chủ động trong việc liên hệ, vận dụng kiến thức của môn học vào hoạt động học tập trong nhà trường và cuộc sống:

+ Đánh giá tích cực tham gia vào các hoạt động học tập và thực hành rèn luyện bản thân:

+ Đánh giá ý thức tự tu dưỡng, rèn luyện, xây dựng, phát triển các giá trị cá nhân phù hợp với bối cảnh xã hội:

- Mức độ kĩ năng đạt được:

+ Đánh giá việc làm theo hoạt động đã được quan sát:

+ Đánh giá việc làm theo hoạt động đã được chỉ dẫn, có sự phối hợp giữa vận động thể chất và vận động tâm lý:

+ Đánh giá việc thực hiện hoạt động đã được chỉ dẫn với sự chuẩn xác và chính xác:

+ Đánh giá việc thực hiện thành thạo, nhuần nguyễn hành động (hoạt đõng) có sự phối hợp của các hành động khác:

+ Đánh giá việc biến hành động (hoạt động) thành công việc thường làm và tự đưa ra được cách thức riêng, phù hợp, làm cho nó trở thành sự đáp ứng tự động, không gò bó, có kết quả và hiệu quả trong những điều kiện mới, không quen thuộc

- Việc đánh giá sự trải nghiệm và sáng tạo của học sinh có thể tiến hành bằng phương pháp quan sát, đánh giá sản phẩm hoạt động của học sinh.

C.  Một số kinh nghiệm:

          Hoạt động trải nghiệm sáng tạo bản chất là những hoạt động giáo dục nhằm hình thành và phát triển cho học sinh những phẩm chất, tư tưởng, ý chí  tình cảm, giá trị kỹ năng sống và những năng lực cần có của con người trong xã hội hiện đại. Nội dung của HĐ TNST được thiết kế theo hướng tích hợp nhiều lĩnh vực, nhiều môn học thành các chủ điểm mang tính chất mới. Hình thức và phương pháp tổ chức đa dạng, phong phú, mềm dẻo, linh hoạt mở về không gian, thời gian, qui mô đối tượng và số lượng để học sinh có nhiều cơ hội trải nghiệm. Bản thân rút ra một số kinh nghiệm tổ chức HĐ TNST:

          - Chuyển biến về nhận thức của giáo viên về HĐ TNST, mỗi cá nhân giáo viên đều phải tìm hiểu, thay đổi nhận thức về HĐ TNST trong dạy học.

          - Việc lựa chọn chủ đề hoạt động đây là yếu tố then chốt quyết định nội dung, phương pháp và hiệu quả của hoạt động. Việc lựa chọn chủ đề  tôi dựa trên cơ sở nội dung chương trình giáo dục, đặc trưng của bộ môn và gắn với thực tiễn thông qua các tiết ôn tập chương hoặc bài thực hành hoặc các ngày lễ lớn,…Việc lựa chọn chủ đề như vậy cho chúng ta nhiều ý tưởng và có sức lan toả lớn. Lựa chọn được chủ đề hoạt động hay mang lại cơ hội thành công rất lớn cho HĐ TNST.

          - Lên kế hoạch cho HĐ TNST cần được lên từ đầu năm học một cách rõ ràng, chi tiết HĐ TNST cần có sự chuẩn bị chu đáo nên không thể thiếu một kế hoạch chu đáo. Các hoạt động của học sinh muốn thành công phải có phải có sự luyện tập để đạt được mục tiêu giáo dục nhất định. Nếu kế hoạch không rõ ràng không cụ thể không chi tiết thì việc dẫm chân lên nhau trong khâu chuẩn bị là điều khó tránh khỏi. Bản kế hoạch cần được chia sẽ với các tổ chức phối hợp như thiết bị, thư viện,…

          -  Lồng ghép các tiết mục ca nhạc nhằm mềm hoá các hoạt động mang tính chuyên môn. Các tiết mục văn nghệ không cần quá cầu kì nhưng nội dung phải phù hợp có tính giáo dục và có liên quan đến HĐ TNST. Ngoài ra các khoảng trống thời gian trong HĐ TNST cần được lấp đầy một cách khéo léo bằng các bài hát sinh động.

          - Biến tấu các hoạt động chuyên môn để nâng cao sức hấp dẫn thay vì các câu nói khô khan thì có thể tổ chức các trò chơi, đố vui có thưởng thì các em sẽ hào hứng hơn.

          - Tổ chức các HĐ TNST cần được phát hiện các năng lực của học sinh.

          - Các HĐ TNST sau khi tổ chức cần phải có sự phân công sắp xếp dọn dẹp sạch sẽ trả lại môi trường ban đầu.

          - Tìm kiếm nguồn kinh phí để tổ chức các HĐ TNST  cần khoản kinh phí khá lớn từ sự hỗ trợ của nhà trường và các khoản vận động xã hội hoá giáo dục để có các phần thưởng khuyến khích cho các em để góp phần thành công hơn trong hoạt động.

MINH HỌA MỘT HOẠT ĐỘNG

I/ Mục tiêu:

          * Kiến thức:

          - Nắm vững được HĐ TNST này về kiến thức tổng hợp phần mềm soạn thảo văn bản M. Word ở Tin học lớp 6.

          - Biết liên hệ kiến thức qua thực tế trãi nghiệm.

          - Vận dụng tốt kiến thức để giải quyết tình huống trong thực tế.

          * Thái độ:

          - Học sinh có thái độ nghiêm túc trong từng vai trò.

          - Tích cực tổ chức các hoạt động theo phân công.

          - Nhiệt tình năng nổ chủ động vận dụng vào tình huống thực tế.  

* Kỹ năng:

          - Có kỹ năng tuyên truyền, đóng vai trong tình huống, mạnh dạn tự tin dẫn chương trình hướng các bạn cùng hoạt động trải nghiệm để rút ra được kiến thức chính cho bản thân các em.

          - Có kỹ năng sinh hoạt mạnh dạn trước các bạn học sinh và nhiều người.    - Thực hành thành thạo chính xác, sáng tạo các thao tác để tạo sản phẩm trong thực tế.

II/ Nội dung:

Tên hoạt động : “  Sử dụng phần mềm soạn thảo văn bản M.Word thiết kế các sản phẩm giải quyết tình huống trong thực tiễn”

III/ Công tác chuẩn bị:

          GV:

- Xem thiết kế của học sinh, sự phân vai, nội dung, chương trình lời nói phù hợp với lứa tuổi của HS.

          - Tài liệu và các dụng cụ cần thiết cho hoạt động như: cách trang trí tình huống, đạo cụ,…

HS:

          - Phân công cụ thể từng thành viên đóng vai thuộc lời thoại.

          - Tích hợp kiến thức đã học vào thực tế.

          - Siêu tầm các tời rơi quảng cáo, tời báo,…

IV/ Tổ chức hoạt động:

          Cách tiến hành:

Bước 1: Người dẫn chương trình giới thiệu nội dung tình huống phân vai.

Bước 2: Bắt đầu thực hiện tình huống.

Bước 3: Gắn tình huống từ thực tế qua kiến thức đã học hoàn thành sản phẩm, chốt lại kiến thức đã thực hiện qua hoạt động trải nghiệm.

          Em xin kính chào toàn thể quý thầy cô đến tham dự hoạt động trải nghiệm, sáng tạo của lớp 6a2 ngày hôm nay. Em xin thay mặt tập thể lớp gửi đến quý thầy cô lời chào trân trọng và chúc thầy cô luôn dồi dào sức khỏe. Kính thưa quý thầy cô, trong chủ đề bài tập thực hành 4: thao tác với đồ họa và bảng biểu trong Word, chúng em xin tổ chức một hoạt động trải nghiệm, sáng tạo “ Ứng dụng phần mềm Word để thiết kế các sản phẩm trong thực tế. Qua các chủ đề tin học lớp 6, chúng em nhận thấy phần mềm tạo ra rất nhiều sản phẩm trong thực tế. Dựa trên cơ sở đó, nay lớp 6a2 tổ chức hoạt động trải nghiệm, sáng tạo, qua ý tưởng từ tình huống thực tế tại gia đình bạn Duy, sau đây chúng em xin được phép bắt đầu tình huống.

Người dẫn chuyện: chuyện xảy ra tại nhà bạn Duy hôm nọ vừa đi học về tới nhà.

Bạn Duy: Thưa mẹ con đi học mới về!

Người dẫn chuyện: người mẹ mỉn cười khen

Người mẹ:  con của mẹ ngoan quá!

Bạn Duy: Mẹ đang làm gì vậy?

Người mẹ:  Mẹ đang ghi thực đơn để vai hôm nửa khai trương quán con à.

Người dẫn chuyện: bạn Duy đứng xem mẹ ghi thực đơn, bỗng reo lên

Bạn Duy: mẹ!mẹ ơi! Con chợt nhớ ra mấy hôm trước cô giáo có kêu chúng con siêu tầm một số tời rơi quảng cáo, menu các quán, …và nhiều nội dung nữa khác nữa . Con và các bạn trong nhóm tìm được nhiều lắm luôn đó mẹ, đâu mẹ tham khảo các mẫu này có gì mình trang trí thêm menu nhà mình cho đẹp.

Người mẹ:  Con tìm ở đâu mà nhiều tời rơi đẹp vậy?

Bạn Duy: Dạ con và các bạn tìm nhiều chỗ lắm như vào thư viện đọc báo thấy đẹp con xin thầy, tìm trên internet, lại quán uống nước con thấy đẹp chụp hình lại in ra tìm nhiều chỗ lắm.

Người mẹ:  Nhưng mà!

Bạn Duy:  Sao mẹ?

Người mẹ:  Như mẫu này nè sao mình vẽ được.

Bạn Duy:  đúng rồi hé con không có năng khiếu vẽ tốt nữa, sao giờ ta. Mà con nhớ trong môn Tin học con đang học phần mềm Word có thể gõ chữ, chèn hình, tô màu,…đẹp lắm. Thôi để ngày mai tới giờ học Tin học con nhờ cô hướng dẫn để làm rồi mẹ xem được không. 

Người mẹ:  vậy thì tốt rồi, đâu mai con hỏi cô thử nge. Thôi bây giờ chắc đói bụng rồi phải không mình đi ăn cơm thôi con.

Bạn Duy:  Dạ!

Người dẫn chuyện: Sáng hôm sau tại lớp học, bạn Duy trình bày nội dung với giáo viên

Bạn Duy:  Dạ thưa cô mẹ con có nhờ con làm menu quán ăn vặt vậy hôm nay thực hành cô hướng dẫn con làm được không ạ! 

Giáo viên: trước khi thực hành làm menu giúp bạn Duy chúng ta xem lại sản phẩm mà các con sưu tầm nge. Tuần trước cô có nhờ các em đi sưu tầm các tời rơi quảng cáo, các mẫu menu quán các con tìm được nhiều không. Cô nhờ các nhóm trưởng treo kết quả sưu tầm lên bảng

Giáo viên: phân loại các mẫu học sinh sưu tầm được thành các chủ đề như địa điểm du lịch, menu, danh thiếp,…

Giáo viên chọn chủ đề và phân công các nhóm:

Chủ đề 1: Thiết kế tờ rơi quảng cáo giới thiệu hai địa điểm du lịch thu hút ở Núi Sập (nhóm 1+3)

Chủ đề 2: Thiết kế menu quán ăn (nhóm 2+4)

Giáo viên: dựa vào các mẫu học sinh sưu tầm  nhắc lại các kiến thức cần sử dụng để làm sản phẩm như tiêu đề, nội dung, hình ảnh,…(giáo viên tóm tắt các kiến thức trên bảng phụ treo một góc bảng để học sinh xem khi thực hành) đồng thời đưa ra các tiêu chí chấm sản phẩm (nội dung, hình thức, trình bày)

Học sinh: các nhóm lấy mẫu đã sưu tầm và tìm kiếm trên internet tiến hành nhập dữ liệu vào máy tính, thiết kế sản phẩm cho đẹp.

Giáo viên theo dõi hỗ trợ thao tác định dạng trong khi các nhóm thực hành làm bài

Học sinh thực hành khoảng 20 phút

Giáo viên quan sát khi thấy các nhóm hoàn thành sản phẩm cho các nhóm báo cáo sản phẩm

Học sinh: đại diện lần lượt các nhóm báo cáo sản phẩm.

Các nhóm nhận xét và cho ý kiến bổ sung

Giáo viên nhận xét và chốt lại kiến thức bằng cách yêu cầu vài thao tác bổ sung chỉnh sửa định dạng của các nhóm đã góp ý.

V/ Tổng kết:

          HS:     Qua hoạt động trải nghiệm sáng tạo trên:

-         Giúp chúng ta nắm vững được kiến thức về phần mềm soạn thảo văn bản M. Word như nhập văn bản, thực hiện màu chữ, màu nền, tạo chữ nghệ thuật, chèn hình ảnh,..

-         Ngoài ra còn tập cho chúng ta thái độ tự tin khi đứng trước mọi người để trình diễn hoạt động trải nghiệm, giúp chúng ta mạnh dạn hơn trong học tập.

-         Thấy được mối liên hệ chặt chẽ giữa lý thuyết trong sgk và tình huống thực tế.

-         Giáo viên: chốt lại các hoạt động trải nghiệm của học sinh từ đó khuyến khích học sinh tìm kiếm thêm tư liệu để hoạt động thêm phong phú và đa dạng.

          Sử dụng kiến thức đã học để thiết kế một menu của lớp giới thiệu cho phong trào gánh hàng rong ngày 26 tháng 3,  Tờ báo tường của lớp,…

VI/ Đánh giá kết quả hoạt động:

          Giáo viên đánh giá kết quả của hoạt động phải có sự khuyến khích, động viên và khích lệ các em thực hiện được tốt hơn.

Tải chuyên đề tại đây